U širokoj oblasti pod nazivom građansko pravo nalazimo više posebnih grana prava kojima se regulišu imovinski i neimovinski odnosi. Ovi odnosi mogu nastati povodom stvari, ljudskih radnji i tvorevina uma, činidbi na osnovu načela autonomije volje, prenosivosti prava i obaveza, pravne jednakosti, zaštite na privatni zahtev i imovinske sankcije.
Pravo se generalno deli na javno i privatno. Građansko pravo u ovoj podeli spada u privatno pravo, jer se bazira isključivo na jednakosti stranaka ravnopravnosti njihovih volja. U tu oblast spada, obligaciono, stvarno, nasledno, radno, porodično, pravo intelektualne svojine, lično pravo itd. Kod javnog prava, stvar je malo drugačija. Tu se ispoljava vid potčinjenosti državi, odnosno odnos subrogacije države, njenih organa, koja naređuje, dok se dugi subjekti tome moraju pokoravati. Tipičan primer ovog dela prava je poresko pravo. Država može ući u domen privatnog prava, pa recimo ako se nađe u kupoprodajnom odnosu sa pravnim ili fizičkim licem i prema njoj se primenjuje načelo ravnopravnosti strana.
Tokom vremena, pored građanskog prava u oblast privatnog prava uključuju se i trgovinsko pravo, čekovno, menično pravo i pravo osiguranja.
Osnovna načela na čijim prinicipima se zasniva građansko pravo su:
- Autonomija volje
- Savesnost i poštenje
- Imovinska odgovornost
Autonomija volje, prema čl. 10 Zakona o obligacionim odnosima, definiše se na sledeći način: „Strane u obligacionim odnosima su slobodne, u granicama prinudnih propisa, javnog poretka i dobrih običaja, da svoje odnose urede po svojoj volji“. U prvom delu cinjenica da su strane slobodne, definiše samoodređenje čoveka kao individue. Iz ove kreativne moći lica, nastaju različiti instituti kao što su prenosivost subjektivnih prava, ravnopravnost stranaka, sloboda da se zaključuju ugovori, slobodan odabir ugovorne strane, sloboda izbora sadržine ugovora itd. Međutim, ta sloboda nije neograničena, već se kreće, kao što u drugom delu čl. 10 piše, u granicama prinudnih propisa, javnog poretka i dobrih običaja.
Savesnost i poštenje, drugi je fundamentalni princip građanskog prava koji koriguje načelo autonomije volje, kako bi se napravio balans između širokog spektra mogućnosti koje lica mogu preduzimati, a koje ne. Kada bi postojala neograničena mogućnost odlučivanja samo jedne strane, to bi drugu dovelo u potpuno inferioran položaj. Ideja ovog načela je na strani onoga ko ga se pridržava, a na teret nesavesne, odnosno nepoštene strane.
Načelo imaovinske odgovornosti je duboko ušlo u pravni sistem uopšte, jer je zapravo kamen temeljac otpuštanja personalne odgovornosti pri kojoj bi dužnik odgovarao, ukoliko nema da vrati dug, ili oduzimanjem nekog dela tela ili oduzimanjem slobode, odnosno ropstvom.
Izvori prava uopšte, pa i građanskog prava, dele se na materijalne i formalne. To su činjenice koje presudno utiču na stvaranje prava. Recimo materijalni izvori su oni koji proizilaze iz društveno-socijalnih prilika, ponašanja, kao što su recimo, klasne borbe, ekonomski odnosi, politički, kulturni i drugi odnosi, dok sa druge strane formalni izvori podrazumevaju propisane pravne norme u vidu zakona i podzakonskih akata, običaj, sudska praksa i pravna nauka.
Sistematizacija građanskog prava, prema Rimskom pravu, odnosno prema sistematizaciji prava uopšte, postoje stvari, lica i radnje.
U pravo koje se odnosi na stvari spadaju stvarno pravo, obligaciono pravo, nasledno pravo.
U pravo koje se odnosi na lica spadaju statusno i porodično pravo.
U pravo koje se odnosi na radnje spada parnični postupak.
Literatura: Zakon o obligacionim odnosima RS sa registratorom pojmova i predgovor Slobodana K. Perovića